Interview mèt Guus Urlings: journalis mèt ’n missie

Mie es 35 jaor heet heer es journalis veur De Limburger gewèrk. En laankzamerhand is heer dao oetgegreujd tot de redacteur dee ziech in ’t bezunder ’t belaank vaan de Limburgse taol en cultuur aontrok. Noe heer mèt pensioen geit liekende ’t us e good idee um ins mèt Guus Urlings vaan gedachte te wissele euver wie ’n regionaal gezèt umgeit mèt de Limburgse identiteit. Dat is nog neet zoe einvoudeg en vaanzelfsprekend es ’t liekent, bliek oet zienen trökblik op al die jaore tot heer ziech daoveur heet ingezat. Want ’n regionaal gezèt weurt ouch geach, neve regionaal nuits, de wereld vaan binne- en boeteland aon zien lezers te prizzentere. En daan moot aondach veur de Limburgse taol en cultuur concurrere mèt nuits wat al gaw vaan groeter gewiech weurt geach.

Limburgs nuits en Limburgse taol es missie

Guus Urlings heet ziech dao noets bij neer gelag en is altied blieve iefere veur wat in zien ouge de Limburgse lezer ’t mies naobij is: de eige umgeving en de eige taol. Op ’t gebeed vaan binne- en boetelands nuits kint De Limburger toch noets concurrere mèt landeleke gezètte die dao ’n complete redactie op höbbe zitte, oonderwijl De Limburger ’t nuits vaan de peersbureaus moot hole. Meh wat De Limburger in principe kint wie geinen andere, is nuits euver Limburg bringe. “Dat is ’t punt boe-op veer us mote verkoupe”, zeet Guus vol euvertuiging, “dat is tot veer Limburgs nuits prizzentere.” En dao heet heer bij de gezèt zien missie vaan gemaak.

Meh lang neet ederein binne de redactie is bezeg mèt Limburg. Zeker neet de gespecialiseerde journaliste die ziech beveurbeeld mèt rechbaankverslaaggeving of oonderzeuksjournalistiek bezeg hawwe, die höbbe niks mèt de Limburgse taol. Dat kump veur ’n deil ouch umtot ze neet oet Limburg koume. De redactie is in de loup vaan d’n tied ummertouw gemêleerder samegestèld. E groet deil vaan de redactie sprik gein dialek. “De weurs neet ech tegegewèrk meh ’t gebruuk vaan dialek in de gezèt weurt nog altied neet bevorderd. Sjrieve euver dialek geit nog wel, meh sjrieve in ’t dialek mooste ech bevechte.” En al is ouch de spreektaol op de redactie Nederlands, mèt de Limburgers op de redactie sprik Guus gewoen plat. “Dao weurt ouch neet op neergekeke,” zeet heer, “en of ze ’t noe acceptere of neet, iech daon ’t gewoen. ’t Is wel mien taal.”  

Dialek neet vaanzelfsprekend in de gezèt

Tot de Limburgse taol gein vaanzelfsprekendheid is bij De Limburger bleek ouch ’n tiedsje geleie, wie in de Midde-Limburgse edities vaan de gezèt twie in dialek gesjreve columns kaome te vervalle. Formeel waor dat umtot alle columniste um de zoeväöl tied e bitsje weure “dooreingesjöd” wie Guus dat neump. “Meh”, zeet heer, “ ’t waor netuurlek neet touwvalleg tot die twie dialekcolumns sjreve.” En d’r is ouch neet gezeuk nao opvolgers in ’t dialek. En dat heet volgens Guus toch te make mèt ’t feit tot ’t dialek in de ouge vaan ’n deil vaan zien collega’s vaan e get ander nivo is. “Op ’t momint tot ’t drum geit dialek in de krant te kriege daan mèrkste die hawding toch waal. Zoe vaan: ’t is gei Nederlands heh, dink draan.” Meh De Limburger heet nao ’t zègke vaan Guus noe wel ‘nen hoofredacteur dee weliswoer geine Limburger is, meh dee wel ’t geveul deveur heet tot heer ’n gezèt veur Limburgers aon ’t make is. En dat is opmèrkelek umtot veur deen tied d’r ’n aontal Limburgse hoofredacteure zien gewees die dat neet zoe zaoge zitte: “Dus soms is ’t neet zoe gek este eine höbs dee dao neet tot euver zien oere in zit.”

Vaan lieraar nao journalis

Guus Urlings is nao d’n oorlog gebore in Amy, wie dat nog neet bij Mestreech hoort, meh vaanaof zien jongste jäög opgegreujd in Bemele. Thoes woort plat gepraot. Zien mam kaom oet Noord Limburg, oet Berge aon de Maos meh zie lierde ziech al gaw ’t dialek vaan häöre maan aon. Dee spraok de taol vaan Houthem meh dat mingde ziech al gaw mèt klaanke oet Amy en Bemele. “Mien mam höb iech noets anders gekind es dialek sprekend. Die praote ’t dialek wat miene pap ouch spraok. Dat heet ze gewoen opgepik. Behalve es ze nao hoes belde. Daan praotde ze inins dat dialek vaan daobove. Dat heet miech eigelek ouch op ’t spoor vaan ’t dialek gezat. Umtot iech doorkreeg: mien mam en pap die praote allebei dezelfde taal meh dat is neet de taal vaan mien mam. Die heet nog get anders.”

Aonvaankelek zaog ’t euveregens neet denao oet tot Guus Urlings bij de gezèt terech zouw koume. Nao zien middelbaar sjaol aon ’t Maartenscollege in Mestreech góng heer in Nimwege sociale geografie studere, umtot aardrijkskunde, neve geschiedenis en Nederlands, ein vaan zien favoriete vakke waor. Meh wie heer waor aofgestudeerd zaote ze in ’t oonderwies neet op lierare te wachte. Nao e paar tijdeleke aonstèllinge, oondermie bij ’t Maartenscollege boe heer e paar jaor ieder es lierling zien diploma had gehaold, mós heer veur zien miltair deenspliech nao Suriname.

Wie heer trök kaom waor de situatie veur aardrijkskundelierare d’r neet beter op gewore. Dus solliciteerde heer op ’n vacatuur veur lierling-journalis bij De Limburger en woort same mèt twie andere geselecteerd oet 40 kandidate. Heer woort gestationeerd op ’t regiokentoer in Valkeberg, boe me mèt drei maan ’t nuits vaan ’t gans heuvelland, en vaan Eijsde tot Meersse, mós zien te behandele. “Dat is waal de methode um ’t vak te lier. Euveral achteraan. Oongelökke, gemeinteraod, gouwe broelofte en de jubilerende haonekrejvereineging en weit iech väöl. Veer waore eigelek constant oonderweeg. Constant de oere ope hawwe. Meh zoe lierste ’t wel.” En dat in ‘nen tied boe de artikele nog op gewoen typemachines woorte oetgetik en daonao nao Mestreech gebrach um in dröklètters gezat te weure. En foto’s versjikke waor d’r ouch neet bij: alles mós persoenlek gebrach weure.

De Limburgse taol es speerpunt

Guus Urlings is eigelek e bitsje oongemèrk betrokke geraak bij de beriechgeving euver de Limburgse taol en identiteit. Aonvaankelek waor Wim Kupers de journalis dee ’t Limburgs veur zien rekening naom. In zien rubriek ‘Letterbak’ prizzenteerde heer de bezunderhede vaan ’t Limburgs op ’n  mie taolkundege meneer. En wie Wim  daomèt opheelt, heet Guus laankzamerhand dat stekske euvergenome en is ziech ouch mie en mie goon intressere veur alles wat mèt Limburg te make had. Vaanoet zien intresse veur geschiedenis waor ’t häöm al opgevalle tot op sjaol koelek aondach woort besteid aon wat specifieke veur Limburg waor in de bestudering vaan ’t verleie. ’t Góng wel euver de martelere vaan Gorcum en euver de geuze in Den Briel meh neet euver wat ziech in dees contreie roond deen tied heet aofgespäöld, wie Limburg nog gaaroet neet bij ‘Holland’ hoort. “Veer hadde in Limburg ’n hiel eige geschiedenis meh dao waor totaal gein aondach veur.”

Bij de gezèt waor ’t neet vaanzelfsprekend tot de Limburgse taol aondach kraog. ’t Standpunt waor – en is nog ummer – tot de gezèt in ’t Nederlands gemaak weurt umtot ze veur ederein leesbaar moot zien. “Meh wie Wim Kupers wegging, waor d’r inins eigelek geine mie dee ziech ech mèt dat dialek bezeg heelt in de zin tot heer get veur de krant demèt wouw doen. En laankzaam meh zeker bin iech dao min of mie ingerold. Gewoen umtot ’t mien intressegebied waor. En neet zoezier vaanoet taalkundegen hook meh mie vaanoet de culturelen hook. De taal es erfgood. En ouch e bitsje vaanoet d’n emotionelen hook. ’t Is wel mien modertaal en de wèts: ‘nen hielen houp vaan dien abonnees die deile dat. Dus daan dink iech, dao mooste op ein of ander meneer get mèt doen. En dat höb iech geprobeerd.” Meh Guus heet ouch gemèrk totste ’t veur de lezers noets good genóg kins doen. D’r steit altied te wieneg in de gezet euver de eige plaots of de eige regio, este de lezers moos geluive. “Mestreechtenere zègke altied: d’r steit te wieneg euver Mestreech in. Iech bin indertied chef vaan de stadsredactie Mestreech gewees. Daan móste veer ouch zoe noe en daan wel ins get vaan Eijsde of Meersse plaotse. En daan kaome die lui oet Mestreech vaan ‘Wat moot iech mèt dat verhaol oet Eijsde? Zèt mer get euver Mestreech drin’. Meh zoe wèrk dat eigelek veur de ganse provincie.”

Digitalisering vaan de gezèt es kans veur de touwkoms

De peperre gezèt vaan De Limburger steit – wie alle peperre gezètte – oonder drök vaan de digitalisering. Guus zuut die digitalisering neet allein es ‘n bedreiging meh ouch es ‘ne kans. In principe verandert de taak vaan de gezèt es ’t um Limburgs nuits geit neet door die oontwikkeling. Meh digitaal kint de gezèt väöl gemekeleker lokaal goon. ’t Weurt meugelek um abonnees op maot te bedene en ederein de gezèt nao ziene veurkäör te geve, mèt of zoonder sport, mèt of zoonder nuits oet de umgeving vaan dien woenplaots, en zoe wijer. Mèt dat doel veur ouge is De Limburger noe ouch bezeg um de gezèt te koppele aon de VIA-weekblaajer, die noe al hiel lokaal bezeg zien. Daodoor kint de gezèt e väöl groeter pakkèt Limburgs nuits oet de eige umgeving beeje. Dat beteikent wel ’n hiel verandering, wèt heer ouch: “ ’t Is ’n hiel ander meneer vaan wèrke. Op dit momint ligke de groetste koste bij ’t personeel en ’t pepier. Es veer hielemaol digitaal zouwe goon, höbste mèt pepier al niks mie te make. Meh de höbs ouch – en dat is op dit momint ’n hiel groete zörg – mèt bezörging niks mie te make. Dus de kins wel zègke tot digitaal ’n bedreiging is veur de pepiere krant – en dat is ’t ouch wel – meh vaan d’n andere kant gief ’t ouch zoe väöl kanse um dinger beter te doen. Touwgespits op wat de lui vaan diech wèlle.” Meh veur tot ’t zoe wied is, zal nog hiel get water door de Maos mote goon want e belaankriek deil vaan de lezers hech nog aon pepier en dao weurt ouch nog altied good geld mèt verdeend.

Veur ’t Limburgs dialek maak die digitalisering neet zoe väöl versjèl. Al beejt digitaol ouch de meugelekheid um gesproke audio of video te lievere. Daan biste ouch vaan ’t probleem vaan de spelling vaan ’t Limburgs aof, wat – wie mer weer ins bleek bij ’t Groet Limburgs Dictee – nog ummer tot väöl discussie aonleiing gief. Meh veurwierde veur aondach veur de Limburgse taol in de gezet is wel tot binne de redactie lui zitte die daoveur geïntresseerd zien. Zeet Guus: “Dao begint ’t mèt. De moos ech intresse höbbe in wie Limburg inein zit, wie ’t ziech manifesteert, wie ’t functioneert. Este daan zelf dialek spriks is dat ’n hiel welkoume aonvölling meh vaanoet journalistiek ougpunt is dat neet ins ’t belangriekste.” Wat dat betröf is Guus devaan euvertuig tot heer ‘ne goojen opvolger heet gevoonde in de persoen vaan Ronald Colee. Dee geit naotot Guus mèt pensioen is de Limburgse zake in ’t bezunder behartege. En heer sprik nog plat ouch.

Samewèrking mèt Limburgse organisaties

Ein vaan zien take zal zien um de samewèrking mèt alderlei Limburgse organisaties werm te hawwe. De Limburger heet pas nog mèt succes samegewèrk mèt Veldeke bij ’t Groet Limburgs Dictee. Meh ouch mèt ander organisaties, wie Limburgs Landsjap, LGOG, Limburgs Museum, Centre Cèramique, heet de gezèt samewèrking gezeuk. “Dat kint nao twie kante good wèrke”, zeet Guus. “Limburg verdeent gooj belangevertegenwoordegers op eder gebied, natuur, landsjap, dialek, historie. En veer kinne dao es krant vaan profitere zoedat veer d’n inhaajd kriege dee aonslöt bij boe de Limburger in geïntresseerd is. En dee ouch gedrage weurt door de kinnes dee in die organisaties aonwezeg is.”  En ’t veurdeil veur die organisaties is tot ze publiciteit kriege in de gezèt. ’t LGOG organiseerde ins ‘ne opstèlwedstrijd veur de middelbaar sjaol. Dao höbbe mer 7 maan aon mèt gedoon. Es ze de gezèt hadde gebruuk um dao aondach veur te vraoge waore dat ‘rs mesjiens wel 50 gewees. “Es d’r eine is dee kint toetere, daan zien veer dat wel”, aldus Guus.

“Veldeke heet ’n imagoprobleem”

En daan mote veer ’t netuurlek ouch nog eve euver Veldeke höbbe. Wie weurt bij de gezèt tege Veldeke aongekeke? Guus is dao hiel dudelek euver: “Geer höb e serieus imagoprobleem. Zoewel Veldeke es ’t LGOG weure toch veural bekeke es e soort stoffege clubs boe veural aw lui ziech drök zitte te make euver dinger die jongere niks mie intressere. Bij ’t Groet Limburgs dictee woort die vraog ouch al gestèld: ‘Kint geer neet zörge tot get mie jongere debij zien? En heer had geliek.” De zuus dat versjijnsel volgens Guus ouch in de carnavalswereld, boe allerlei dinger gebäöre volgens aw rituele die jong lui neet intressere. “Die jong lui viere toch wel carnaval, meh op hun eige meneer. Die koume neet nao ’n galazitting, die ammezere ziech toch wel.” Guus zuut wel tot Veldeke bezeg is mèt verjonging. D’n declamatiewedstrijd veur de basissjaoljäög vint heer dao e good veurbeeld vaan. Meh dao zien mie meugelekhede volgens häöm. “ ‘nen Hielen houp jongere zien mèt meziek bezeg. En dialekmeziek is in Limburg groet. Daan dink iech: zouwste ’t neet in deen hook mote zeuke?” Verleie jaor is Guus Urlings redacteur gewees vaan ein vaan de edities vaan Platbook. Dat vint heer e prachteg intiatief: “Ein vaan de leukste dinger die Veldeke oets gedoon heet.”

Altied weer die spelling

Veldeke weurt al daan neet terech hiel dèks geassocieerd mèt de spelling vaan eus dialek. En die associatie is neet altied positief. Ouch nao aonleiing vaan ’t Groet Limburgs Dictee kraog de gezèt weer reacties in d’n trant vaan “Veldeke deit zjus of zie de wiesheid in pach höbbe”. Guus heet dao gein meujte mèt. “Veer höbbe noe eine kier spellingaofsprake gemaak. Dat is in principe neet anders es in ’t Nederlands. Dao kinste wel tege zien meh veer zalle us toch örgens aon mote hawwe anders weurt ’t nooit get.” Meh es heer zuut tot zelfs ex-streektaolfunctionaris Pierre Bakkes in de poos bij ’t dictee soms einegszins vertwiefeld raakde euver de zjuste spelling, daan moot die spelling mesjiens toch nog ins good oonder de loep weure gelag. Limburgs moot ’n spelling höbbe, is zien euvertuiging, meh de taol moot ouch levend blieve. En de zuus tot väöl Limburgers gein zuver dialek vaan éin plaots mie spreke meh vaan versjèllende plaotse get mètpikke in wie ze spreke. Dao zuut Guus ’n taak veur Veldeke weggelag: “Iech dink tot d’n invloed vaan Veldeke moot zien um de taol op ein of ander meneer bove dat lokale oet te tille.”

Nog ‘ne gooje raod

En daan heet heer nog ‘ne gooje raod veur Veldeke es aofsleting: “De moos nooit vergete boe ’t euver geit. Dat is de volkstaal. Die is eigelek veur dat volk en neet veur die 10 of 15 lui die dao professioneel mèt bezeg zien. De moos diech neet te verheve opstèlle. De zals miech nooit hure zègke tot ’t neet de taak vaan Veldeke is tot d’r literatuur op nivo in ’t Limburgs is. Gaer, es ze daoveur kinne zörge. Laot mer zeen tot Limburgs ’n echte taal is boeste alles mèt kins. Meh dat maag nooit de hooftaak weure. Daan mooste Veldeke of neve Veldeke e soort literair genootsjap zètte wat ziech daomèt specifiek bezeg hèlt. Veldeke maag nooit de basis vergete. En dat is de volkstaal, dat is de taal van ’t volk. En neet de taal van Veldeke.”

Bèr Brounts
Mestreech, juli 2018