Erkinning as streektaal

(Venloos)

Erkinning as streektaal

Vanaaf begin 1997 wuurt ‘t  Limburgs door Nederland en de pervins Limburg erkind as streektaal. Die erkinning sluut aan beej ‘t Handvest nr. 148 van de Raad van Europa det bescherming wilt gaeve aan historische streektale of tale van minderhede in Europa. ‘n Beejdrage aan de instandhalding en óntwikkeling van culturele riekdóm en gebroeke. De erkinning van ‘t Limburgs velt ónder “Deel II van ’t Handvest” wao in algemeine principes geregeld zien die ‘t gebroek van de taal wilt bevordere en vergemekkelike. Dao waere ouk de nuuedige middele in geregeld veur ónderwies en bestudering van de taal en de erkinning van de taal as ‘n uting van culturele riekdóm. Die principes zien ónder Deil II veural van symbolische aerd. Nederland haet allein veur de Friese taal “Deel III van ’t Handvest” ónderteikend, wao mei de verplichting tot actieve bevordering van die taal in ‘t ónderwies, in ‘t provinciaal en landelijk besteur en in de rechspraok geregeld is.

Wiechtige rol van Veldeke

Dialekvereiniging Veldeke haet ‘n wiechtige rol gespeuld beej ‘t tot stand kómme van de erkinning van ‘t Limburgs as streektaal. ‘n Veurbereidingskemmissie die ónder leiding van Veldeke werkde, haet alle argumente, die pleite veur erkinning verzameld en op schrif gezat. In ‘t begin zoel die kemmissie ouk de aanvraog veur erkinning beej de regering indene maar umdet Den Haag inkel ‘n aanvraog van de pervins woel hebbe, is die oetintelik in samespraok mit Veldeke ingedeend door ‘t toenmalige provinciaal besteur. Geej kint de gansen teks van de aanvraog veur erkinning oet 1996 heej bekieke. Die erkinning verleep euveriges neet zónder slaag of stoeët. In Limburg waas d’r  weinig stried euver ‘t nut dao van, maar in Haagse kringe en landelike pers bestónd d’r de nuuedige twiefel en de Nederlandse Taalunie adviseerde aafwiezend euver de aanvraog mit as argument det ‘t Limburgs ‘n dialek van ‘t Nederlands is en gen eige taal.

Gevolge van de erkinning

Al woort de erkinning ónder Deil II van ‘t Handvest in ‘t begin gezeen as ‘nen opstap nao ‘n vaerdergaonde erkinning ónder Deil III, is ‘t van vervolgstappe in die richting wies noow neet gekómme. Ouk de oetveuring van geneumde principes van ‘t Handvest kwame neet mekkelik van de grónd. D’n oproop veur ‘ne lieërstool Limburgkunde aan de Mestreechse universitieit, dae al in 1996 woort gedaon, haet oetintelik pas in 2011 geleid tot ‘ne perfesser veur Taalcultuur in Limburg. Dae lieërstool woort toen ingevöld door prof.dr. Leonie Cornips. Ouk de aanstelling van ‘ne streektaalfunctionaris door de pervins haet tot ‘t jaor 2000 op zich laote wachte. Maar los dao van is de erkinning as streektaal neet gans vreejblievend. Zoeë is d’r ónder ander de verplichting um iddere dreej jaor zich te verantwaorde veur ‘n kemmissie van experts  van de Raad van Europa.

Belgisch Limburg

De oetveuring van de erkinning van de Limburgse taal as dialek is oetveurig vasgelag in ‘t proefschrif van d’n Belg Rob Belemans ónder d’n titel: Taal of tongval?, de gespleten Limburgse kus, oraal erfgoed en taalpolitiek, Brussel 2009. Oet d’n titel wuurt ouk dudelik det de Belgische regering de taal die in Belgisch Limburg gespraoke wuurt nog neet as streektaal haet erkind.

Cónvenant erkinning as regionale taal

In november 2019 is d’r eine cónvenant ónderteikend door de Riekseuverheid en de Pervins Limburg wao in ’t Limburgs offesjeel erkind woort as regionale taal. In det cónvenant sraeke  de twieë euverhede de ambitie oet te streve nao ’n gemeinschappelike  visie op de waerd en de positie van de Limburgse taal. Ouk wuurt ‘ne gas aandachsgebiede geneump,  waobinne de gezamelike visie gestalte mót kriege.

Pertieje spanne zich in, veur zoeëwied det in eur vermeuge leet, en  werke same um ’t Limburgs as regionale taal veur Nederland te behalde, ’t gebroek te bevordere en de positie van ’t Limburgs te stimulere, euveriges zónder det heejbeej spraoke is van ‘t óntstaon van nieje wet- en regelgaeving of extra financiering. Veur ein wiechtig deil is ’t cónvenant ein bevestiging van de al ierder stilzwiegende bestaonde cóndities.

Erkind wuurt vaerder det ’t Limburgs as regionale taal van waezelik belang is veur de belaeving en ’t oetdrage van de Limburgse cultuur en identiteit en det de Limburgse taal alle gebiede van ‘t dageliks laeve in Limburg raak. Ouk wuurt nog ens naodrökkelik vermeld det Limburgs as umgangs-/spraektaal is toegestaon in de kinderopvang en ’t primaire ónderwies en det ’t Limburgs in ’t vervolgónderwies in aanvölling op de verplichde lesstof kin waere aangebaoje. As geej de gansen teks van ’t cónvenant wilt laeze kint geej det heej bekieke.

Erkinning Europees Handvest Deil III

Op vriedaag 5 april 2024 noom ‘t Limburgs Parlement ‘n motie aan wao in ‘t besteur van de pervins wuurt opgerope um te ónderzeuke wie ‘t Limburgs dezelfde beschermde status as ‘t Fries kin kriege en welke koste det mit zich mitbringk. Dit gebeurde ouk waeges ‘n offesjeel advies van de Raod veur ’t Limburgs, det door ‘n groeët aantal Limburgse taalpertieje, wao ónder ouk Veldeke Limburg, woort ónderschreve.

Waorum vindt Veldeke ‘t good det de Pervins geit ónderzeuke waat de mierwaerd is van de erkinning ónder ‘t zoeëgeneumde Deil III van ‘t Europees Handvest veur Regionale Tale? Ten ierste zoel zo’n erkinning d’r veur kinne zörge det naeve de Pervins Limburg ouk de Riekseuverheid zich actiever geit inspanne veur de plaats die ‘t Limburgs kin inneme, zoeëwaal veur waat betref de wetgaeving as ouk de  finansjele óndersteuning. Ten twieëde vinde weej ‘t wiechtig det de Riekseuverheid éín lien trek in ‘t óndersteune en versterke van de verscheie regionale tale die Nederland riek is.

Tegeliekertied haope weej as Veldeke Limburg det ‘t ónderzeuk van de Pervins de aandach neet te zier aaf duit leie van de persesse en projecte die in de aafgeloupe jaore al in gang zien gezatte veur de bevordering van ‘t Limburgs. De samewerking mit andere taalpertieje binne ’t Hoes veur ’t Limburgs begint idderskier mier vruchte aaf te werpe, zeker noow structurele financiering vanoet de Pervins Limburg in zich is en ónderwiesprojecte zoeë as 3M, LT2 en Zjuulke die op idderskier mier plekke waere oetgerold. Vanoet Veldeke óndersteune weej ónder mier de aktie van John Tana um workshops op basis- en middelbare schoeële te organisere wao in lierlinge leedjes tekste schrieve in ‘t Limburgs, en ‘t Limburgs sprookjesbook van Linda Gielen.