Veldgewas: de stem bij het gedicht

Sommige dichters zijn zo vriendelijk de tekst van hun gedicht ook in te spreken. Dat levert soms persoonlijke en aangrijpende audio-documenten op, die we u als lezer niet onthouden willen. In het augustusnummer 2024 gaat het om twee dichters: Godelieve van Gemen uit Baarlo en Felix Bergers uit As (B).

Om met de laatste te beginnen: Felix Bergers staat bekend om zijn “action poetry”, een vorm van poëzie waarbij de voordracht een wezenlijk onderdeel van de dichtkunst vormt. Die voordracht kenmerkt zich vaak door onvoorspelbare uithalen, vol energie en met de nadruk op gevoel en emotie. In Nederland was Simon Vinkenoog een van de belangrijkste representanten van deze stroming en Felix Bergers heeft in het verleden nog samen met Vinkenoog op het podium gestaan. Luister naar zijn bijzondere voordracht van het gedicht “Hieëmel & Aerd” en volg het gedicht in de tekst hieronder.

Hieëmel en aerd

Vol
Vol is ’t laeve
’t Vouwt zich oeëpe en ’t vilt ówterein
massaerend en strieëlend
dómpelend en hèffend
De kadans van dówzende brówsende sjèpsele
’n ieëwig aanzwèllende simfenie
oeëpeploeëjend tot noeëts verhoeëpte tówkómstmezieëk

ieëwige óntwikkeling
spieëlende evolusie
ekspandaerende eksperiemènte
bevrichte zónner èn

wouke   stroume
oeëpe    volheid

Ich braek doer de diere van persepsie
’t Graas sleet z’n erm óm mich hieëne
en dómpelt mich èn z’n ri-jke green gaere
Mosse wege mich en tókkele mich op me vel
en hèffe m’n vleis nao de hieëmel
de aerd … de aerd
de aerd weert opgenoeëme èn de sjoeët van de hieëmel

De glimlach van Moder Aerd
wèrvelt èn hieëmelse petroeëne van de ómermende kosmos
Wi-j kóm ich zoeë inins terecht èn ’n nateerorgasme?

Dit is ’n topmoment
’t Kosmisse wieëte hingt wi-j drèppels daw aan ’t mos
Alle waezes koeëme jao zoeë fèl kortbi-j
Graas en blome droume op m’n wang
Vieëgel laeze leefde èn m’n ouge

’n Plónzend plense van ploeëjende planete
’n Kletsend klatere van klaerende klanke
‘ne Flaerige flow van flówsterende flitse
Sjravelende sjrieëfklanke ówt sjri-jvende sjroefli-jne

gevlieëgelde gaere   gevlieëgelde gaere   gevlieëgelde gaere
klaterende klaere   klaterende klaere   klaterende klaere
lallende klanke   lallende klanke   lallende klanke

lallede lalle   lallede lalle lelaidaleleide
lala   lela laala  lalelaa
wawa   wawa   wawa   wawa
wa wa wa wa wa wa waah
waah
waah!

Felix Bergers, As (Belgisch Limburg) 

Van een heel andere orde is het gedicht dat Godelieve van Gemen heeft ingesproken. Haar gedichten zijn eerder persoonlijk en melancholisch, vaak doorregen met natuurverwijzingen. In dit geval gaat het gedicht “Hómmelbiêskes” (onweersbeestjes) over een jeugdige ontmoeting tussen twee geliefden die zeer dramatisch afloopt. En voor de volledigheid laten we ook nog de Nederlandse vertaling volgen die Godelieve van dit gedicht maakte.

Hómmelbiêskes

Miene wil verlaore
in einen berg van zeut dóffend höj
ich mis um en ein oêrbel

Oeëts waar God losgesjlage
hae maakde greun graas
det vergaelde

hoeëg reikende reke
boêden dao van einen berg
vur opa’s um te sjloêmere
in de sjadoe

vur verleêfde um te vreje
auch vur Nico en vur mich

God maakde los en vas
manisch in ’t wille weg
vlu mögke platluûs
wespe teke en ich kwaam toês
kratsend kroôp de nach vurbeej
sjaamluûs zien in opmars
loôs mien mam hel-op veur

Mien leêfdesveur waar
nao ’t kratse neêt gedauf
kiêk, zag mien mam
euveral hómmelbiêskes,
ich kriêg al jeuk as ich tie zeên
bliêf binne dao kump ónwaer
det mót waere gerespekteert

ich woej nag nao Nico toe

Örges sjloôg de bliksem in
de hel waar losgebraoke
in ein veld waar brank
einen höjberg waar getroffe
verbrant geliêk mit eine jóng

mit iêzerkes ónger zien sjoôn
hae waar net negetiên
zjwart gebläökert waar zien liêf
gister gesjtrieëld óntmaag
in zeute zaochte zomertiêd

wir haet God d’r langs gesjaote
’t höj waar beej vergaet
God hei op de iêzerkes gemik

Godelieve van Gemen, Baolder

Hommelbeestjes

Mijn wil verloren
in een berg van geurend hooi
ik mis hem en een oorbel

Ooit was God losgeslagen
schiep groen gras
dat vergeelde

met hoog reikende rieken
tot een berg gebouw
werd het voor opa’s om te sluimeren
in de warme schaduw
voor verliefden om te vrijen
ook voor Nico en voor mij

God schiep los en vast
manisch in het wilde weg
platluizen teken muggen
vlooien ook en ik kwam thuis
krabbend verkroop de nacht
Schaamluizen zijn in opmars,
las mijn moeder hardop voor

Mijn vuur van liefde
was na het krabben niet gedoofd
Kijk, zei mijn moeder,
overal hommelbeestjes,
ik krijg al jeuk als ik die zie,
blijf binnen, onweer is op komst,
dat moet men respecteren.

ik wilde nog naar Nico toe

Ergens sloeg de bliksem in
de hel was losgebroken
een veld met stoppels vloog in brand
een hooiberg was getroffen
verbrandde met een jongen
met ijzertjes onder zijn schoenen
hij was negentien
zwart geblakerd was het lichaam
gisteren gestreeld ontmaagd
in zoete zachte zomertijd

weer had God er naast geschoten
het hooi was een vergissing
God had de ijzertjes bedoeld

Godelieve van Gemen, Baarlo